مقدمه: تأمین مالی اصلی‌ترین کارکرد هر نظام سلامت است و در این بین، سازمان‌های بیمه‌گر بخش مهمی از نظام تأمین مالی سلامت هر کشور به شمار می‌روند. بر این اساس و در راستای اینکه بیمه‌ها بتوانند در مسیر تأمین و تحقق اهداف محوله گام بردارند، نیازمند ایجاد توازن در بودجه و مدیریت مالی منابع و مصارف خود هستند. بنابراین پژوهش حاضر با هدف تجزیه و تحلیل علل و عوامل مؤثر بر توازن بودجه سازمان‌های بیمه سلامت انجام شد.
روش بررسی: مطالعه حاضر از نوع تجربی است. در این پژوهش از داده‌های ماهانه متغیرهای حق بیمه، فرانشیز، هزینه‌های درمان و بالاسری و تعداد خدمات خریداری شده توسط سازمان بیمه سلامت ایران طی سال‌های ۱۳۹۸-۱۳۸۷ و الگوی تصحیح خطای برداری برای تحلیل روابط کوتاه‌مدت و بلندمدت، برآورد پارامترها و پیش‌بینی رابطه‌ها بهره برده شد. علاوه بر این، رویکرد پژوهش حاضر در انتخاب متغیرها، براساس نقش واسطه‌ای این سازمان در بازپرداخت هزینه‌ها، مدیریت رفتار بیمه‌شدگان و ارائه‌دهندگان مراقبت‌های سلامت و خرید خدمات بهداشتی و درمانی است.
یافته‌ها: نتایج نشان داد که در بلندمدت، فرانشیز پرداختی بیمه‌شدگان و حق بیمه پرداخت شده به سازمان بیمه سلامت ایران بر کسری بودجه با ضرایب ۰.۲۷- و ۰.۹- تأثیر منفی دارند. در مقابل هزینه‌های درمان با ضریب ۲.۴۱، هزینه‌های بالاسری با ضریب ۰.۶۷ و تعداد خدمات خریداری شده سازمان بیمه سلامت ایران با ضریب ۱۳۹۵۷۶، تأثیر مثبتی بر کسری بودجه نشان می‌دهند.
نتیجه‌گیری: باتوجه به یافته‌های این پژوهش، سازمان بیمه سلامت می‌تواند در راستای کنترل و کاهش کسری بودجه خود، از ابزارهایی همچون افزایش حق بیمه و فرانشیز و نیز کاهش هزینه‌های درمان، بالاسری و تعداد خدمات خریداری‌شده بهره ببرد.
